Αζινλίκτσα 43
Ιανουάριος 09
Του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη
Επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
ktsitselikis@yahoo.com
Τα μειονοτικά πράγματα της Θράκης έχουν κεντρίσει το ερευνητικό ενδιαφέρον τα τελευταία 10-15 χρόνια πολλών επιστημόνων διαφορετικών κλάδων. Διδακτορικές διατριβές και διπλωματικές εργασίες πολιτικής επιστήμης, δικαίου, ιστορίας, γλωσσολογίας, ανθρωπολογίας ή των επιστημών της εκπαίδευσης προσπαθούν να απαντήσουν ερευνητικά ερωτήματα που συνθέτουν την πολυπλοκότητα των σχέσεων που συσχετίζονται με την μειονότητα, τις εσωτερικές της πτυχές, τα κράτη και τις πολιτικές τους, στο παρόν και το παρελθόν. Δεν είναι ασφαλώς εύκολο πεδίο έρευνας, καθώς ιδεολογικοί προσανατολισμοί και συναισθηματικές στάσεις προκαταλαμβάνουν συχνά το ερευνητικό αποτέλεσμα, μειώνοντας την επιστημονική του αξιοπιστία. Δύο βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν καταπιάνονται με την μειονότητα της Θράκης από διαφορετική σκοπιά και μέθοδο: το ένα είναι μονογραφία πολιτικής ιστορίας, και το άλλο συλλογικό έργο μιας σειράς άρθρων νομικού περιεχομένου. Το πρώτο αφορά τους Πομάκους και το Δεύτερο τους Τούρκους (μεταξύ άλλων). Και τα δύο φέρνουν μια νέα ματιά στην περί μειονοτικών πραγμάτων συζήτηση.
Το βιβλίο του Τάσου Κωστόπουλου, ιστορικού και δημοσιογράφου, με τίτλο «Πομάκοι. Το Μακεδονικό της Θράκης» (εκδ. Βιβλιόραμα, 2009) αποτελεί καρπό πολυετούς εξαντλητικής έρευνας σε αρχειακό υλικό και στην σχετική βιβλιογραφία, δημοσιογραφική και επιστημονική. Ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί τις πολιτικές διαστάσεις του ζητήματος των Πομάκων, δηλαδή των σλαβόφωνων/βουλγαρόφωνων μουσουλμάνων της Θράκης. Γλώσσα, πολιτισμός και θρησκεία αποτέλεσαν το πεδίο ανταγωνισμών μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής πολιτικής, που ανάλογα με τις μεταξύ τους σχέσεις, επιδόθηκαν σε έναν αγώνα ιδεολογικού προσεταιρισμού των Πομάκων, τουλάχιστον τα τελευταία 60 χρόνια. Η χρήση προνομίων, υποτροφιών, συντάξεων και επιδομάτων αλλά και μέσων επιτήρησης, όπως η ζώνη επιτήρησης, η περιβόητη «μπάρα», χρησιμοποιήθηκαν και από τα δύο κράτη ως μέσα επίτευξης της διάσπασης της μειονότητας, από ελληνικής πλευράς, ή της ομογενοποίησής της, από τουρκικής. Δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο να μπουν στο παιχνίδι και ιδιωτικοί φορείς, ή σύλλογοι, με στόχο την ανάδειξη της ιδιαίτερης γλώσσας και πολιτισμού των Πομάκων (ακόμα και την επικαλούμενη αρχαιοελληνική τους καταγωγή) από «ελληνικής πλευράς», ή αντίστροφα τον τουρκικό τους πολιτισμό και καταγωγή, από «τουρκικής πλευράς». Μάλιστα ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός, εκτός από το ότι δεν άφησε κανένα περιθώριο να αναπτυχθεί αυτόνομα ο όποιος πομακικός εθνισμός και ταυτότητα, κινήθηκε συχνά σε μια γκρίζα νομιμότητα, στις παρυφές του κράτους δικαίου. Το θέμα αυτό συζητά το δεύτερο βιβλίο, που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Χριστόπουλος, επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με τίτλο «Το ανομολόγητο ζήτημα των μειονοτήτων στην ελληνική έννομη τάξη» (εκδ. Κριτική, 2008). Το βιβλίο, εκτός άλλων, κυρίως στα άρθρα των Δημήτρη Δημούλη και Χρήστου Παπαστυλιανού παρουσιάζει και σχολιάζει το δικαίωμα στην σύσταση συλλόγων με εθνικό προσωνύμιο. 
Οι πρόσφατες υποθέσεις της Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης, Τούρκων Γυναικών Ν. Ροδόπης και Μειονότητας Νέων Έβρου δίνουν το έναυσμα για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για τα όρια του νομικού μας πολιτισμού και τις ιδεολογικές του αγκυλώσεις. Το πρόβλημα εστιάζεται στις εμμονές άρνησης της ύπαρξης των ίδιων των φαινόμενων (δηλαδή μιας μειονοτικής ομάδας) με την επίκληση μάλιστα ενός ακραίου νομικισμού: Η Συνθήκης της Λοζάνης δεν αναφέρει Τούρκους αλλά μουσουλμάνους, άρα Τούρκοι δεν υπάρχουν στην Θράκη. Το επιχείρημα το οποίο δεν μπορεί να στηριχτεί σε καμία νομική λογική, έχει χρησιμοποιηθεί από δικαστήρια και μάλιστα ανώτατου βαθμού για να απαγορεύσει στα προαναφερόμενα σωματεία την άδεια λειτουργίας. Η θεραπεία της νομικής ανωμαλίας χρειάστηκε να έρθει από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Τον τόμο συμπληρώνουν οι μελέτες του Νίκου Αλιβιζάτου σχετικά με τα όρια του κοινοτισμού και της θρησκευτικής ελευθερίας, ζήτημα το οποίο έχει άμεση σχέση με την αυτονομία της μειονότητας της Θράκης σε θρησκευτικά και εκπαιδευτικά ζητήματα. Η Σοφία Παπαπολυχρονίου και ο Μιχάλης Τσαπόγας συζητούν τα όρια της επικρατούσας θρησκείας και των υπόλοιπων θρησκευτικών ομάδων σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο και νομολογία. Τέλος ο υποφαινόμενος και ο επιμελητής του τόμου αναφέρονται στις πολιτικές και το δίκαιο που είχε υιοθετήσει η Κρητική Πολιτεία σχετικά με τους μουσουλμάνους και την τωρινή εμπειρία, στο σύγχρονο ελληνικό δίκαιο.
Και τα δύο βιβλία διερευνούν θέματα που συχνά μένουν στην σκιά των συζητήσεων, προσφέροντας πλούσιο υλικό γνώσης αλλά και αναστοχασμού. Κυρίως για να αντιληφθούμε τι είναι εκείνο που προκαλεί τα αντανακλαστικά άρνησης ότι στην Θράκη υπάρχουν Τούρκοι (για τους «Έλληνες») ή Πομάκοι (για του «Τούρκους»).
Ιανουάριος 09
Του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη
Επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
ktsitselikis@yahoo.com
Τα μειονοτικά πράγματα της Θράκης έχουν κεντρίσει το ερευνητικό ενδιαφέρον τα τελευταία 10-15 χρόνια πολλών επιστημόνων διαφορετικών κλάδων. Διδακτορικές διατριβές και διπλωματικές εργασίες πολιτικής επιστήμης, δικαίου, ιστορίας, γλωσσολογίας, ανθρωπολογίας ή των επιστημών της εκπαίδευσης προσπαθούν να απαντήσουν ερευνητικά ερωτήματα που συνθέτουν την πολυπλοκότητα των σχέσεων που συσχετίζονται με την μειονότητα, τις εσωτερικές της πτυχές, τα κράτη και τις πολιτικές τους, στο παρόν και το παρελθόν. Δεν είναι ασφαλώς εύκολο πεδίο έρευνας, καθώς ιδεολογικοί προσανατολισμοί και συναισθηματικές στάσεις προκαταλαμβάνουν συχνά το ερευνητικό αποτέλεσμα, μειώνοντας την επιστημονική του αξιοπιστία. Δύο βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν καταπιάνονται με την μειονότητα της Θράκης από διαφορετική σκοπιά και μέθοδο: το ένα είναι μονογραφία πολιτικής ιστορίας, και το άλλο συλλογικό έργο μιας σειράς άρθρων νομικού περιεχομένου. Το πρώτο αφορά τους Πομάκους και το Δεύτερο τους Τούρκους (μεταξύ άλλων). Και τα δύο φέρνουν μια νέα ματιά στην περί μειονοτικών πραγμάτων συζήτηση.
Το βιβλίο του Τάσου Κωστόπουλου, ιστορικού και δημοσιογράφου, με τίτλο «Πομάκοι. Το Μακεδονικό της Θράκης» (εκδ. Βιβλιόραμα, 2009) αποτελεί καρπό πολυετούς εξαντλητικής έρευνας σε αρχειακό υλικό και στην σχετική βιβλιογραφία, δημοσιογραφική και επιστημονική. Ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί τις πολιτικές διαστάσεις του ζητήματος των Πομάκων, δηλαδή των σλαβόφωνων/βουλγαρόφωνων μουσουλμάνων της Θράκης. Γλώσσα, πολιτισμός και θρησκεία αποτέλεσαν το πεδίο ανταγωνισμών μεταξύ της ελληνικής και τουρκικής πολιτικής, που ανάλογα με τις μεταξύ τους σχέσεις, επιδόθηκαν σε έναν αγώνα ιδεολογικού προσεταιρισμού των Πομάκων, τουλάχιστον τα τελευταία 60 χρόνια. Η χρήση προνομίων, υποτροφιών, συντάξεων και επιδομάτων αλλά και μέσων επιτήρησης, όπως η ζώνη επιτήρησης, η περιβόητη «μπάρα», χρησιμοποιήθηκαν και από τα δύο κράτη ως μέσα επίτευξης της διάσπασης της μειονότητας, από ελληνικής πλευράς, ή της ομογενοποίησής της, από τουρκικής. Δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο να μπουν στο παιχνίδι και ιδιωτικοί φορείς, ή σύλλογοι, με στόχο την ανάδειξη της ιδιαίτερης γλώσσας και πολιτισμού των Πομάκων (ακόμα και την επικαλούμενη αρχαιοελληνική τους καταγωγή) από «ελληνικής πλευράς», ή αντίστροφα τον τουρκικό τους πολιτισμό και καταγωγή, από «τουρκικής πλευράς». Μάλιστα ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός, εκτός από το ότι δεν άφησε κανένα περιθώριο να αναπτυχθεί αυτόνομα ο όποιος πομακικός εθνισμός και ταυτότητα, κινήθηκε συχνά σε μια γκρίζα νομιμότητα, στις παρυφές του κράτους δικαίου. Το θέμα αυτό συζητά το δεύτερο βιβλίο, που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Χριστόπουλος, επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με τίτλο «Το ανομολόγητο ζήτημα των μειονοτήτων στην ελληνική έννομη τάξη» (εκδ. Κριτική, 2008). Το βιβλίο, εκτός άλλων, κυρίως στα άρθρα των Δημήτρη Δημούλη και Χρήστου Παπαστυλιανού παρουσιάζει και σχολιάζει το δικαίωμα στην σύσταση συλλόγων με εθνικό προσωνύμιο. 
Οι πρόσφατες υποθέσεις της Τουρκικής Ένωσης Ξάνθης, Τούρκων Γυναικών Ν. Ροδόπης και Μειονότητας Νέων Έβρου δίνουν το έναυσμα για μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για τα όρια του νομικού μας πολιτισμού και τις ιδεολογικές του αγκυλώσεις. Το πρόβλημα εστιάζεται στις εμμονές άρνησης της ύπαρξης των ίδιων των φαινόμενων (δηλαδή μιας μειονοτικής ομάδας) με την επίκληση μάλιστα ενός ακραίου νομικισμού: Η Συνθήκης της Λοζάνης δεν αναφέρει Τούρκους αλλά μουσουλμάνους, άρα Τούρκοι δεν υπάρχουν στην Θράκη. Το επιχείρημα το οποίο δεν μπορεί να στηριχτεί σε καμία νομική λογική, έχει χρησιμοποιηθεί από δικαστήρια και μάλιστα ανώτατου βαθμού για να απαγορεύσει στα προαναφερόμενα σωματεία την άδεια λειτουργίας. Η θεραπεία της νομικής ανωμαλίας χρειάστηκε να έρθει από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Τον τόμο συμπληρώνουν οι μελέτες του Νίκου Αλιβιζάτου σχετικά με τα όρια του κοινοτισμού και της θρησκευτικής ελευθερίας, ζήτημα το οποίο έχει άμεση σχέση με την αυτονομία της μειονότητας της Θράκης σε θρησκευτικά και εκπαιδευτικά ζητήματα. Η Σοφία Παπαπολυχρονίου και ο Μιχάλης Τσαπόγας συζητούν τα όρια της επικρατούσας θρησκείας και των υπόλοιπων θρησκευτικών ομάδων σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο και νομολογία. Τέλος ο υποφαινόμενος και ο επιμελητής του τόμου αναφέρονται στις πολιτικές και το δίκαιο που είχε υιοθετήσει η Κρητική Πολιτεία σχετικά με τους μουσουλμάνους και την τωρινή εμπειρία, στο σύγχρονο ελληνικό δίκαιο.Και τα δύο βιβλία διερευνούν θέματα που συχνά μένουν στην σκιά των συζητήσεων, προσφέροντας πλούσιο υλικό γνώσης αλλά και αναστοχασμού. Κυρίως για να αντιληφθούμε τι είναι εκείνο που προκαλεί τα αντανακλαστικά άρνησης ότι στην Θράκη υπάρχουν Τούρκοι (για τους «Έλληνες») ή Πομάκοι (για του «Τούρκους»).
0 yorum:
Yorum Gönder