ΟΙ ΝΕΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ

Αζινλίκτσα
29
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2007
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΟΥΔΟΣ

Πριν από λίγο καιρό βρέθηκα σε μια συντροφιά νεαρών Μουσουλμάνων στην Κομοτηνή. Σχεδόν όλοι τους ήταν πτυχιούχοι ανώτερων ή ανώτατων σχολών και χειρίζονταν την ελληνική γλώσσα δίχως προβλήματα. Όλοι τους ήταν πιστοί Μουσουλμάνοι και τους συνάντησα σ’ ένα χώρο, όπου μαζεύονταν τακτικά για να μελετήσουν το Κοράνιο και να εμβαθύνουν στα μηνύματά του. Από κάποια στιγμή και μετά η συζήτηση έπαυσε να είναι επικεντρωμένη σε αυστηρά θρησκευτικά ζητήματα και ανοίχθηκε σε προβληματισμούς που διεγείρει η καθημερινότητα. Λ.χ. ανάγκη ενημέρωσης ως προς την ελληνική επικαιρότητα σε ποικίλους τομείς, παρακολούθηση προγραμμάτων της ελληνικής τηλεόρασης και ανάγνωση έγκυρων ελληνικών εφημερίδων πανελλαδικής κυκλοφορίας, αποδοχή των ευκαιριών κινητικότητας και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, πέραν της Θράκης, για την αναζήτηση μιας καλύτερης εργασίας ή τέλος πάντων καλύτερης ποιότητας ζωής κ.τ.ό..
Ένας από τους φίλους, πτυχιούχος τουρκικού πανεπιστημίου, δήλωσε απολογητικά, σχεδόν ένοχα: «Γνωρίζω πολύ καλύτερα ακόμα κι από κατοίκους της Τουρκίας το τί συμβαίνει στη γειτονική χώρα, από όσα παρακολουθώ στα τουρκικά κανάλια και δυστυχώς ελάχιστα από όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα. Παλιότερα, κάθε βδομάδα αγόραζα και διάβαζα μια αθηναϊκή εφημερίδα. Τελευταία έχω παραμελήσει αυτή τη συνήθεια, που πράγματι μου πρόσφερε…».
Το ενδεχόμενο της μετακίνησης και εγκατάστασής τους μακριά απ’ τη Θράκη, σε άλλη ελληνική περιοχή, συμπεριλαμβανομένων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, ακόμα κι αν επρόκειτο να απολαύσουν συνθήκες ζωής και εργασίας ποιοτικά ανώτερες, οι πιο πολλοί το αντιμετώπιζαν σαν εφιάλτη. Η προοπτική εγκατάλειψης της Θράκης ελλοχεύει πολύμορφους κινδύνους που έχουν σχέση κυρίως με τη διακινδύνευση να αλλοτριωθεί η μουσουλμανική ταυτότητά τους.

Η συνάντηση που ανέφερα πιο πάνω, πέραν του ότι ήταν ιδιαίτερα ευχάριστη ως συναναστροφή αναψυχής, αποδείχθηκε γόνιμη σε προβληματισμούς προσωπικούς και σκέψεις, που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας.

Διαπίστωσα, και μακάρι να κάνω λάθος, μια τελμάτωση του νου αυτών των νέων, ως προς ανησυχίες και ερωτήματα, που θέτουν άλλοι συνομήλικοί τους. Αποδέχονται το Ισλάμ με την ίδια περίπου πίστη που είχαν οι γονείς και οι πρόγονοί τους. Μολονότι οι ίδιοι προσωπικά δεν αρνούνται να γεύονται τους καρπούς της νεωτερικότητας που προκλητικά προβάλλονται προς κατανάλωση, εντούτοις παραμένουν στη σκέψη τους και στη θέαση του κόσμου υπερσυντηρητικοί. Οι ίδιοι ντύνονται με μοντέρνα ρούχα, έχουν κινητό τηλέφωνο από τα τελευταία μοντέλα της αγοράς, με δυνατότητες λήψης φωτογραφιών και βίντεο. Τους συναρπάζει η ταχύτητα όταν οδηγούν το όχι και τόσο φτηνό αυτοκίνητό τους, ενώ είναι ικανότατοι χρήστες computer και σερφάρουν τις ελεύθερες ώρες τους στο διαδίκτυο.
Συγχρόνως, όσοι είναι παντρεμένοι, προτιμούν οι γυναίκες τους να μένουν στο σπίτι, αποφεύγοντας την εξωτερική εργασία, ακόμη και όταν έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση, να ντύνονται με τον παραδοσιακό τρόπο για τις Μουσουλμάνες, καλύπτοντας με μαντήλι το κεφάλι και φορώντας ένα σχετικά μακρύ πανωφόρι όποτε βγαίνουν στην πόλη.
Όταν μελετούν το Κοράνιο και τα χαντίθ, αρκούνται σε παραδοσιακές ερμηνείες, που συχνά διατυπώθηκαν πριν αρκετές εκατοντάδες χρόνια, σε άλλες εποχές και προπάντων σε άλλες συνθήκες. Παρόλα αυτά η ευσέβειά τους φαίνεται πως ικανοποιείται μ’ αυτού του είδους τη μουσειακή ενασχόληση με κείμενα στα οποία προσδίδουν ιερότητα και επομένως διατηρούν το κύρος τους αναλλοίωτο στο χρόνο.

Το λέγω με θλίψη, γιατί δεν αξίζει σε νέους ανθρώπους, αλλά μου φαίνεται πως οι περισσότεροι από την παρέα που μου πρόσφερε την αφορμή να γράψω τούτο το κείμενο, ζουν έχοντας επιλέξει για τους εαυτούς τους και για τις οικογένειές τους μια ιδιότυπη, εκούσια, περιθωριοποίηση. Αρκούνται στο βόλεμα που τους προσφέρει η μάλλον άκαμπτη θρησκευτική κοινότητα, στους κόλπους της οποίας γαλουχήθηκαν και μεγάλωσαν. Η σχετική οικονομική άνεση τους προσφέρει τη χαρακτηριστική αδράνεια της μικροαστικής αυτοϊκανοποίησης. Ό,τι τους περιβάλλει, εφόσον υπερβαίνει τα αντικειμενικά και τα νοητά όρια του μαχαλά και της γνώριμης Κομοτηνής, μάλλον προκαλεί ενδόμυχα τρόμο και για τούτο φαντάζει σαν taboo. Η «μουσουλμανική Θράκη» και μόνον είναι ο ομφαλός της γης. Είναι η φαντασιακή «μητέρα γη» που τους κρατά δεμένους με τον άκοπο ομφάλιο λώρο. Η άλλη Ελλάδα, πέραν του Νέστου, παραμένει μια υπόθεση. Η άλλη Ευρώπη, πέραν των ελληνικών συνόρων, η δική μας ευρύτερη σε έκταση πατρίδα πλέον, παραμένει μύθος…. Ίσως η γειτονική χώρα που εκτείνεται από την άλλη μεριά του Έβρου, λόγω γλώσσας, λόγω ορισμένων ποδοσφαιρικών ομάδων που συγκινούν οπαδούς και από την εδώ πλευρά των συνόρων, μολονότι είναι ξένη χώρα για τη Θράκη, έχει στοιχεία, δυσδιάκριτα αντικειμενικά, που την καθιστούν σε ορισμένους απ’ αυτούς τους νέους οικεία.
Έτσι όμως καθώς πορεύονται αυτοί οι νέοι, δεν θα καταφέρουν να καταλάβουν τη θέση που τους αρμόζει στην τοπική και στην εθνική κοινωνία του τόπου τους. Και ο τόπος τους είναι η Ελλάδα. Η Κομοτηνή, η Ξάνθη, ο Εχίνος, το Μεγάλος Δέρειο και η Χλόη, όπως τα Αρριανά είναι ελληνικοί τόποι και είναι ο τόπος αυτών των νέων.
Το Ισλάμ είναι πλέον μια θρησκεία που εμπλουτίζει την Ευρώπη. Αυτό οφείλεται στους Μουσουλμάνους που είναι πλέον Ευρωπαίοι πολίτες, είτε γεννήθηκαν σε χώρες μακρινές, είτε γεννήθηκαν κάτω απ’ τον ευρωπαϊκό ουρανό. Δε χρειάζεται οι Ευρωπαίοι Χριστιανοί να γίνουν Μουσουλμάνοι, ούτε οι Ευρωπαίοι Μουσουλμάνοι Χριστιανοί για να συνυπάρξουν λαοί με ποικίλους πολιτισμούς μεταξύ τους. Εκείνο που είναι αναγκαίο και ωφέλιμο είναι το Ισλάμ να συμβάλλει στον πολιτισμικό εμπλουτισμό της Ευρώπης. Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, που δεν είναι μονοδιάστατος αλλά πολυποίκιλος σε όψεις και ρεύματα, είναι κρίμα να μην γονιμοποιηθεί από το Ισλάμ και να μην εμφανίσει και νέες μορφές.
Για να συμβούν όλα όσα προανέφερα νέοι σαν αυτούς της όμορφης συντροφιάς που γνώρισα στην Κομοτηνή είναι ανάγκη να επιδιώξουν αλλαγές. Αλλαγές στον τρόπο σκέψης. Αλλαγές στον τρόπο δράσης. Αλλαγές μέσα στη συνείδησή τους. Το Ισλάμ είναι μια οικουμενική θρησκεία και νομίζω πως έχει επαρκές απόθεμα σοφίας προκειμένου να συνυπάρξει με τα δεδομένα της Ευρώπης, αποφεύγοντας τις συγκρούσεις. Είναι αναγκαίο το Ισλάμ να δεχθεί την Ευρώπη και επομένως οι νέοι Μουσουλμάνοι και οι νέες Μουσουλμάνες να αποκτήσουν συνείδηση του γεγονότος ότι δε ζουν στην Ανατολία, ούτε στο Πακιστάν ή στο Μαγκρέμπ, αλλά σ’ ένα χώρο που κατ’ αρχάς μπορεί να έχει δικές του αξίες πολιτισμού, αλλά έχει μάθει τον σεβασμό του άλλου και την ανεκτικότητα, ακόμα κι αν εμφανίζονται δυσκολίες σε περιστατικά της καθημερινότητας.
Οι Μουσουλμάνοι που ζουν στην Ευρώπη, όπως οι νεαροί φίλου μου στην Κομοτηνή, δεν θα πρέπει να επιλέγουν το περιθώριο της κοινωνίας όπου ζουν εξαιτίας του φόβου της αφομοίωσης. Άλλωστε η αφομοίωση δεν πρέπει να εκλαμβάνεται πάντοτε ως πιθηκισμός για να είμαστε αρεστοί στην πλειοψηφία του κοινωνικού μας περίγυρου, ούτε σημαίνει οπωσδήποτε αλλοτρίωση της μουσουλμανικής μας πίστης και κυρίως του ήθους που εμπνέει αυτή η πίστη, χάριν μιας εκκοσμίκευσης, για να είμαστε αρεστοί στους άλλους, τους ετερόδοξους, μόνο και μόνο γιατί πλειοψηφούν. Η αφομοίωση μιας θρησκευτικής μειονοτικής κοινότητας προς την ευρύτερη κοινωνία, αν εκληφθεί ως συμμετοχή στις εξελίξεις της κοινωνίας με συνείδηση της ιδιοπροσωπίας της, τότε συνιστά μια υγιή εναρμόνιση αυτής της κοινότητας μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, τοπικό και εθνικό, σημαδεύοντας μια θετική προσφορά από την πλευρά του πολιτισμού και της παράδοσής της στην εξελικτική πορεία του κοινωνικού όλου.
Ο εκούσιος αποκλεισμός από την κοινωνία, προκειμένου δήθεν να διατηρηθεί η καθαρότητα της πίστης και της ηθικής που εμπνέει το Ισλάμ είναι μια καταστροφική επιλογή που οδηγεί σε μια ‘σχιζοφρένεια’. Από τη μια μεριά τηρούμε το Ισλάμ, σχεδόν απαράλλακτα, όπως σε αλλοτινές εποχές και από την άλλη η καθημερινότητά μας, ως προς την ηθική της διάσταση είναι απόλυτα προσαρμοσμένη στις προκλήσεις της καταναλωτικής μανίας.
Το Ισλάμ στην Ευρώπη είναι ανάγκη να φορέσει ένα ευρωπαϊκό ένδυμα, όχι για να αρέσει στους μη Μουσουλμάνους, αλλά για να γίνει κατανοητό, ως πίστη, ως πολιτισμός και ως ηθική στάση ζωής. Αυτό, μόνον οι νέοι Μουσουλμάνοι μπορεί να το καταφέρουν, αρκεί να αρχίσουν να διαλέγονται ως πιστοί με τις αξίες της Ευρώπης. Η Ευρώπη δεν βρίσκεται στον αντίποδα του Ισλάμ. Οι αρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται με συγκρουσιακή διάθεση. Άλλωστε η πίστη, η κάθε πίστη αφορά κατά κύριο λόγο τη συνείδηση του ανθρώπου και ελάχιστη σχέση με τα φαινόμενα. Η εγκαθίδρυση ενός ‘ισλαμικού κράτους’ στην Ευρώπη αποτελεί μια χίμαιρα, που καλό θα είναι Μουσουλμάνοι που υιοθετούν τον ‘ισλαμικό ριζοσπαστισμό’ ως πολιτική ιδεολογία και συγχέουν την έννοια του τζιχάντ με την προσπάθεια βίαιης επιβολής ενός ‘ισλαμικού καθεστώτος’ να αποδεχθούν τα ευρωπαϊκά δεδομένα, να τινάξουν στα σκουπίδια των άχρηστων φαντασιώσεων αυτή την χίμαιρα, αλλιώς, καλά θα κάνουν να εγκατασταθούν στη Σαουδική Αραβία ή στο Σουδάν ή δεν ξέρω πού αλλού θα μπορούσαν να βρουν καταφύγιο για να βιώσουν ένα «καθαρό» Ισλάμ….

Τον Φεβρουάριο που μας πέρασε, δύο Μουσουλμάνοι στην Ολλανδία έγιναν μέλη της κυβέρνησης. Ο Αχμέντ Αμπουταλέμπ γεννήθηκε στο Μαρόκο, ενώ ο Νεμπαχάτ Αλμπαϊράκ γεννήθηκε στην Τουρκία. Το ό,τι δύο Ολλανδοί Μουσουλμάνοι έγιναν μέλη της ολλανδικής κυβέρνησης είναι ένα σημαντικό γεγονός. Από τη μια μεριά, παρά την «ισλαμοφοβία» που απλώθηκε σαν φρικιό σε Ευρώπη και Αμερική μετά τη γνωστή 11η Σεπτεμβρίου, μετά την απαγόρευση εισόδου στις Η.Π.Α. του Γιουσούφ Ισλάμ (ίσως πιο γνωστού ως Κατ Στήβενς), μόνο και μόνο γιατί είναι Μουσουλμάνος το 2006, η Ολλανδία, η Ευρώπη αντιστέκεται στις προκαταλήψεις και δείχνει πως βιώνει την πολυπολιτισμικότητα γόνιμα και δημιουργικά, χωρίς επιλεκτικούς αποκλεισμούς, έχοντας καταστήσει στοιχείο των ευρωπαϊκών πολιτικών αξιών την ανεκτικότητα χάριν σεβασμού του άλλου, του διαφορετικού….
Πιστεύω, πως αν οι Μουσουλμάνοι της Ολλανδίας είχαν επιλέξει το γκέτο για τους εαυτούς, με πρόσχημα την διατήρηση μιας δήθεν «καθαρότητας», όχι μόνο θα παρέμεναν με δική τους ευθύνη στο περιθώριο της κοινωνίας, αλλά θα είχαν ακόμα μια πολύ πιο σοβαρή ευθύνη· θα παρουσίαζαν το Ισλάμ ως μια «εξωτική θρησκεία» που δεν έχει απαντήσεις για το σύγχρονο άνθρωπο.
Οι φίλοι μου από την Κομοτηνή έχουν λοιπόν να διαλέξουν, ανάμεσα στο τέλμα των φοβιών τους προκειμένου δήθεν να είναι «καθαροί» Μουσουλμάνοι, έστω κι αν διχάζονται καθημερινά από τις προκλήσεις ενός άθρησκου καταναλωτικού κόσμου και της ευθύνης να βιώσουν το Ισλάμ ως μια θρησκεία για το σήμερα, για την Ευρώπη…. Εύχομαι να τολμήσουν το σωστό, το αληθινό.

Αζινλίκτσα
29
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2007