Αγαπητέ Τζεμήλ Καμπζά…

Azınlıkça
Sayı 26
Ocak 2007
Ηρακλής Μήλλας

Θα προτιμούσα να κάνω αυτή την συζήτηση ενώπιος ενωπίω ή τουλάχιστον στο τηλέφωνο αλλά εφόσον θίξατε δημοσίως το θέμα των τουρκικών μαθημάτων στην Δ. Θράκη αναφέροντας και το όνομα μου (Γκιουντέμ, 2.2.2007) και εγώ με την σειρά μου επιλέγω τον ίδιο δρόμο. Πρώτα να σας πω ότι και εγώ συμμερίζομαι πολλές από τις ανησυχίες σας. Πιστεύω ότι σας καταλαβαίνω επειδή και εγώ μεγάλωσα στην Κων/πολη ως ένα μέλος μιας μειονότητας. Και εγώ έχω παράπονα από ένα κράτος που δεν μου φέρθηκε φιλικά. Στα Βαλκάνια οι μειονότητες αντιμετωπίζονται αρνητικά. Ορισμένοι τις βλέπουν ως ξένο σώμα, άλλοι ως εχθρό ή τουλάχιστον ως εν δυνάμει εχθρό. Και τότε η μειονότητα πιέζεται, δεν απολαμβάνει τα δικαιώματά της.
Ταυτόχρονα ξέρω και τα ελαττώματα, τις αδικαιολόγητες φοβίες και τα κόμπλεξ της μειονότητας - έστω, ξέρω τουλάχιστον αυτά της δικής μου κοινότητας. Οι μειονότητες που έχουν υποστεί πολλά κάποτε δεν συμπεριφέρονται με υγιή τρόπο λόγω αυτών των τραυμάτων. Αναπτύσσουν απρόβλεπτους μηχανισμούς άμυνας. Κάποτε με αντανακλαστικά της διασποράς γίνονται εσωστρεφείς και καταφεύγουν στον σοβινισμό. Για αυτό είναι χαρμόσυνο ότι εσείς λέτε ‘κάθε άνθρωπος πρέπει να μάθει την επίσημη γλώσσα της χώρας που ζει’. Αλλά πέρα από αυτήν την δήλωση υπάρχουν ορισμένα σημεία στο άρθρό σας που δεν συμφωνώ. Θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ σε αυτά.
Στο άρθρο σας λέτε ότι κανένα μέλος της μειονότητας δεν μπορεί να είναι κατά της μάθησης της ελληνικής γλώσσας. Αλλά ο σύλλογος σας δεν υποστήριξε το ‘Πρόγραμμα Φραγκουδάκη’ που αποσκοπεί ακριβώς σε αυτό. Εγώ προσωπικά σας ζήτησα να με βοηθήσετε σε μια παράπλευρη προσπάθεια εκμάθησης των τουρκικών και συγγραφή τουρκικών βιβλίων όπου ήμουν και ο υπεύθυνος. Δεν με υποστηρίξατε ούτε εσείς ούτε ο σύλλογός σας. Εγώ πιστεύω ότι πλέον είστε συνυπεύθυνοι για όλες τις πιθανές μελλοντικές μου ελλείψεις και παραλήψεις. Εάν δουλεύαμε μαζί σίγουρα όλα θα ήταν καλύτερα. Πιστεύω ότι είναι λάθος που μείνατε απόμακροι από αυτό το πρόγραμμα όπως και ότι αυτή η στάση είναι κατά των συμφερόντων της μειονότητας.
Καταλαβαίνω την λογική σας αλλά δεν την συμμερίζομαι. Λέτε, διδάσκονται τα ελληνικά και παραμελούνται τα τουρκικά, και για αυτό δεν υποστηρίζουμε αυτήν την πρωτοβουλία. Κάνετε και μια παρομοίωση: ο γιατρός θεραπεύει μόνο το ένα πόδι και ο ασθενής μένει κουτσός! Δεν μου αρέσει η πολεμική με παρομοιώσεις επειδή είναι πολύ εύκολο να παρομοιάζει κανείς καταστάσεις αυθαίρετα και να βγάζει ότι συμπέρασμα θέλει. Αλλά μια και το ξεκινήσαμε ας συνεχίσω και εγώ: ας πούμε ότι εγώ μπορώ να θεραπεύσω το ένα σας χέρι με φυσικοθεραπεία άλλα δεν μπορώ να κάνω τίποτα για το άλλο που χρειάζεται χειρουργείο, κάτι που δεν είναι ειδικότητά μου. Τι θα κάνετε; Δεν θα θεραπεύσετε κανένα χέρι; Πιστεύω δηλαδή ότι έπρεπε να υποστηρίξετε αυτό το πρόγραμμα και ταυτόχρονα να κάνετε τον αγώνα σας για τα μειονοτικά σας σχολεία. Εάν είχατε επιλέξει αυτόν τον δρόμο θα είχατε βοηθήσει τα παιδιά της μειονότητας και για τις δύο γλώσσες. Έτσι δεν θα αποξενωνόσασταν και από τους γονείς των παιδιών.
Πιστεύω όμως ότι έχω την εμπειρία να καταλάβω την μειονότητα ‘εκ βαθέων’. Άλλη είναι η ανησυχία: ορισμένοι σκέπτονται ότι εάν διδάξουμε τα ελληνικά και ειδικά αν ταυτόχρονα δεν ισορροπήσουμε την κατάσταση διδάσκοντας και τα τουρκικά η μειονότητα δεν θα ενταχθεί απλώς στην ευρύτερη κοινωνία, αλλά θα αφομοιωθεί, θα χάσει την ταυτότητά της. Εγώ νομίζω ότι με αυτήν την σκέψη δεν υποστηρίξατε το προαναφερόμενο πρόγραμμα. Αλλά αυτός ο συλλογισμός είναι πολύ επικίνδυνος. Η επιλογή που παρουσιάζεται στην μειονότητα δεν είναι η καλύτερη: λέτε, επιλέξτε την αμάθεια επειδή υπάρχει το ρίσκο να αφομοιωθείτε! Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να αδράξετε την ευκαιρία, να υποστηρίξετε κάθε προσπάθεια που αποσκοπεί στο να μάθει η μειονότητα την γλώσσα της χώρας και ταυτόχρονα να καταβάλλετε προσπάθειες για την εκμάθηση και της μητρικής. Εσείς διαλέξατε την εύκολη οδό. Υστερήσατε το πρόγραμμα από της αρωγή σας και έτσι έχετε ελαφρά την συνείδηση σας για ένα διάστημα.
Στην πραγματικότητα η ταυτότητα δεν είναι ζήτημα γλώσσας. Είναι πρωτίστως θέμα συνείδησης και γνώσης. Η δε γνώση δεν έχει εθνότητα. Με αμάθεια δεν σώζεται η ταυτότητα. Αν πάλι οι νέοι της μειονότητας θα χάσουν την ταυτότητά τους όταν θα μάθουν ελληνικά, αν δηλαδή αυτή η ταυτότητα είναι τόσο επιφανειακή, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι δεν υπάρχει μια ταυτότητα που αξίζει να υποστηριχτεί. Πιστεύω ότι αυτή η καχυποψία και αυτός ο φόβος πηγάζουν από μια αδικαιολόγητη ανασφάλεια. Δεν υπάρχουν τέτοιοι κίνδυνοι. Και έχω διαιστανθεί αυτήν την καχυποψία και κάπου αλλού στο ίδιο κείμενό σας. Εξηγήσατε επί μακρόν τις προσπάθειες σας για να μάθετε τα ονόματα των δασκάλων που διδάσκουν τουρκικά σε ελληνόφωνους δασκάλους. Γράψατε ότι αυτά τα ονόματα ‘διαφυλάγονται ως μυστικό’. Ενώ αν είχατε τηλεφωνήσει σε μένα (γνωριζόμαστε) θα σας έδινα την ίδια στιγμή τα ονόματα. Σχεδόν όλοι αυτοί οι δάσκαλοι είναι ήδη νέοι άνθρωποι που διδάσκουν τουρκικά σε διάφορα φροντιστήρια. Εσείς αποταθήκατε σε λάθος άτομα και βγάλατε λανθασμένα συμπεράσματα. Πως πέρασε από το νου σας ότι θα υπήρχε κάποιος που θα προσπαθήσει να κρατήσει μυστικό τα ονόματα δασκάλων που διδάσκουν 300 μαθητές σε ένα μικρό χώρο όπου όλοι γνωρίζουν τους πάντες;
Υπάρχει και μια άλλη διάσταση σε αυτή την έννοια της ‘διαφύλαξης του μυστικού’. Ο αναγνώστης θα νομίσει ότι κάτι το ύποπτο συμβαίνει, ότι κάτι μαγειρεύεται. Και αυτό είναι το σημείο που με πλήγωσε και ενόχλησε περισσότερο στο άρθρο σας. Δεν υπάρχει ούτε μυστικότητα ούτε κάποια συνωμοσία. Για πρώτη φορά τόσοι άνθρωποι που έχουν ως μητρική γλώσσα τα ελληνικά θέλησαν να μάθουν τουρκικά. Πρέπει να ομολογήσω ότι αυτό πρώτα με εξέπληξε και μετά με χαροποίησε. Όταν τους ρώτησα μου είπαν ότι μαθαίνουν τουρκικά επειδή θέλουν να επικοινωνήσουν με τον Άλλο, για να γνωρίσουν τον πολιτισμό της άλλης πλευράς. Τουλάχιστον η πλειοψηφία τους αυτό είπε. Θα μου πείτε, ήταν ειλικρινείς; Πόσοι πιστεύουν αυτά που λένε; Πόσοι θα υπαναχωρήσουν αύριο; Αυτό θα το δείξει ο χρόνος. Αλλά αυτήν την στιγμή αυτό που πρέπει να γίνει είναι να μη χαλάσουμε την ατμόσφαιρα. Τώρα πρέπει να υποστηρίξουμε αυτό το πρόγραμμα. Να αδράξουμε τις ευκαιρίες. Τώρα πρέπει να ξεχωρίσουμε τους φίλους και τους αντιπάλους της μειονότητας.
Εύχομαι αυτά να τα συζητήσουμε και από κοντά. Σας χαιρετώ αγαπητέ κ. Καμπζά

Ηρακλής Μήλλας