Aζινλίκτσα
Τεύχος 42
Δεκέμβριος 2008
ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ
Συγγραφέας και Δικηγόρος
g_doudos@yahoo.com
ΣΕ PDF ΜΟΡΦΗ ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ
Ο εθνικισμός όταν εμφανίστηκε στο ευρωπαϊκό προσκήνιο των ιδεών προς το τέλος του 18ου αιώνα, αναδείχθηκε ως ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό όργανο για την κατάλυση των αυταρχικών πολυεθνικών αυτοκρατοριών που μοιράζονταν τα εδάφη της Ευρώπης, καταδυναστεύοντας τους λαούς της. Επίσης, αποτέλεσε όχημα για την προώθηση των δημοκρατικών και φιλελεύθερων ιδεών, αναιρώντας τον σκοταδισμό σε όλες τις εκφάνσεις του. Η δυναμική του εθνικισμού ταυτίστηκε μεταξύ των άλλων με τη δυναμική της αστικής τάξης, η οποία ανέλαβε πρωτοβουλίες για την αναδιαμόρφωση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών πραγμάτων κατ’ αρχάς στην Ευρώπη και λίγο αργότερα στη βόρεια Αμερική. Ο εθνικισμός και οι δημοκρατικές φιλελεύθερες ιδέες συνέβαλαν στην επικράτηση της νεοτερικότητας έναντι της συντηρητικής αγκύλωσης που χαρακτήριζε τα απολυταρχικά καθεστώτα των πολυεθνικών μοναρχιών, ενώ προκάλεσαν βαθειές ρωγμές στις κατεστημένες δομές των κοινωνιών της Ευρώπης. Στα πλαίσια αυτών των ανατροπών δόθηκε η ευκαιρία να κάνουν έστω αμυδρά αισθητή την παρουσία τους τάξεις της κοινωνίας, που όπως το προλεταριάτο και οι κολλήγοι, βρίσκονταν «υπό απαγόρευση».
Ο Giuseppe Manzini (1805-1872), ένθερμος υποστηρικτής της «αρχής των εθνοτήτων» και για μερικούς ο «πατέρας» αυτής της αρχής, είχε διατυπώσει τη θέση, ότι υπέρτατη αποστολή κάθε έθνους ήταν η αποτίναξη του ζυγού του. Ότι κάθε έθνος όφειλε να διεκδικεί την ελευθερία και την ανεξαρτησία του, εφόσον αυτή είναι η φυσική ή θεϊκή ισορροπία των πραγμάτων. Παράλληλα, μιλούσε για μια ένωση ελεύθερων και ίσων ανθρώπων, που σχετίζονται μεταξύ τους με αδελφική ομόνοια. Η «αρχή των εθνοτήτων», υπήρξε καρπός των εν γένει ζυμώσεων του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού. Η Γαλλική Επανάσταση υιοθέτησε τον εθνικισμό και συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση του νέου πολιτικού χάρτη της Ευρώπης.
Με το πέρασμα των ετών ο εθνικισμός αποκάλυψε τη χθόνια πλευρά του. Αποδείχθηκε πως αυτή η ιδεολογία κυοφορούσε ένα απρόβλεπτων διαστάσεων καταστροφικό «βουβό κύμα», που γέννησε το Ρατσισμό και στη συνέχεια τον Φασισμό και το Ναζισμό. Όλη η Ευρώπη πληγώθηκε μέχρι θανάτου εξαιτίας του εθνικισμού και των παραγώγων του. Όπως άλλοτε οι φοβερές επιδημίες πανώλης και τύφου έσπερναν το θάνατο στους λαούς που έπλητταν, ο εθνικισμός υπήρξε η βασική αιτία των δύο μεγάλων παγκόσμιων πολέμων, πρώτου και δευτέρου. Ιδίως στα Βαλκάνια, οι λαοί του υπήρξαν θύτες και θύματα μιας ανελέητης αλληλοεξόντωσης μεταξύ τους. Ένα από τα πλέον τραγικά επακόλουθα του εθνικισμού σε όλη την Ευρώπη, με ιδιαίτερα σκοτεινό προσωπείο στην περιοχή μας υπήρξαν οι εθνοκαθάρσεις. Με το μέτρο αυτό οι άνθρωποι αντιμετωπίζονταν σαν πράγματα, δίχως ψυχή και αισθήματα και μετακινούνταν βίαια από τόπο σε τόπο, με σκοπό να επιτευχθεί σε συγκεκριμένες περιοχές, εθνική «καθαρότητα» στη σύνθεση του πληθυσμού.
Πολιτική εθνοκάθαρσης του ελλαδικού χώρου ενέπνευσε στον Ελευθέριο Βενιζέλο την επιλογή της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας μετά το 1922 και το τραγικό επακόλουθο της προσφυγιάς, τόσο εδώ, όσο και στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. Πολιτική εθνοκάθαρσης κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, υπήρξε η αποψίλωση της Μακεδονίας από χιλιάδες εντόπιους κατοίκους της, σλαβικής καταγωγής, που εξαναγκάσθηκαν οι πιο πολλοί απ’ αυτούς να καταφύγουν στη Βουλγαρία και είχε ως συνέπεια να αλλοιωθεί ριζικά η σύνθεση του πληθυσμού. Η εθνοκάθαρση υπήρξε η αιτία του φοβερού, εμφύλιου ουσιαστικά, πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αλλά και της σερβικής τρομοκρατίας στο Κοσσυφοπέδιο, με κατάλοιπα ομαδικούς τάφους αθώων πολιτών και την καταγραφή εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας από όλους όσους είχαν εμπλακεί στο μακελειό, με βαρύνουσα την ευθύνη των Σέρβων, που χαρακτηρίζονται για το συλλογικό εγκλωβισμό τους σε εθνικιστικές φαντασιώσεις. Τέλος, η συνεχιζόμενη κατάτμηση της Κύπρου, είναι ο πικρός καρπός του εθνικιστικού οίστρου των ηγετών του κυπριακού λαού, Ελλήνων και Τούρκων, που έχουν καταφέρει να αλλοιώσουν και το φρόνημα του απλού λαού του νησιού. Η ελληνοκυπριακή πλευρά είχε δημιουργήσει τους περιβόητους θυλάκους στο βόρειο τμήμα του νησιού, όπου είχαν αποκλεισθεί οι πιο πολλοί Τουρκοκύπριοι, προετοιμάζοντας έτσι πολύ πριν από το 1974 τη σημερινή κατάσταση. Η ελληνοκυπριακή πλευρά επικρότησε ή έστω ανέχθηκε τους ομαδικούς τάφους των Τουρκοκυπρίων, που άνοιξαν ο Σαμψών και οι όμοιοί του. Οι ίδιοι κύκλοι αργότερα κατέλυσαν, όπως είναι γνωστό, τη συνταγματική τάξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, παρέχοντας νόμιμο έρεισμα, σύμφωνα με τη συνθήκη ίδρυσης του νησιωτικού κράτους, επέμβασης των τουρκικών δυνάμεων,. Το πιο τραγικό βέβαια όλης αυτής της κατάστασης είναι οι αγνοούμενοι της Κύπρου, Έλληνες και Τούρκοι, που παρά το πέρασμα του χρόνου παραμένουν αγνοούμενοι, βουβά θύματα του εθνικισμού και της πολιτικής των εθνοκαθάρσεων στη γειτονιά μας….
Τελικά ο εθνικισμός αποδείχθηκε μια καρικατούρα της αγάπης και της φροντίδας μας για τον γενέθλιο τόπο μας και του συναισθήματος αλληλεγγύης για τους συνανθρώπους μας, που σκορπά πόνο, γεννά εξαρτήσεις από φαντασιακά κατασκευάσματα, που οι κρατούντες μεριμνούν για τη μετάδοσή τους ως ‘μιμιδίων’1, μέσω ενός δικτύου προπαγάνδας με σκοπό την οικοδόμηση νοητών τειχών απομόνωσης κυρίως γειτονικών λαών μεταξύ τους ή διαφορετικών κοινοτήτων λόγω θρησκείας, γλώσσας ή καταγωγής που μοιράζονται με απόλυτα όμοιες αξιώσεις τον ίδιο τόπο. Γιατί θα πρέπει να ειπωθεί εμφαντικά, ότι ο εθνικισμός σ’ ένα προχωρημένο στάδιο ιδεολογικής εξέλιξης κατακρατεί στον πυρήνα του την πίστη περί της ανωτερότητας του δικού μας έθνους έναντι των υπολοίπων και ως επακόλουθο αυτής της φαντασίωσης καλλιεργείται ολοφάνερα ή σε λανθάνουσα μορφή ένας επεκτατισμός του ζωτικού χώρου του δικού μας έθνους, γενεσιουργός της κατάρας του πολέμου.
Το Σεπτέμβριο που πέρασε ο Massimo Peri, Ελληνιστής, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Padova, έδωσε την εξής απάντηση όταν ρωτήθηκε από Ελληνίδα δημοσιογράφο, πώς προσδιορίζει το περιεχόμενο της έννοιας της ελληνικότητας: «Την ελληνικότητα δεν την αναγνωρίζω ούτε ως αίσθημα, ούτε ως συνείδηση. Όπως η ιταλικότητα, η ισπανικότητα, η γερμανικότητα, η ελληνικότητα είναι ουσιαστικά ένα ιδεολόγημα εθνικιστικού χαρακτήρα, που μπορεί να συγκινούσε τον Περικλή Γιαννόπουλο, αλλά που κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε σαν όρο να τον καταργήσουμε για λόγους … διανοητικής υγιεινής». Προσυπογράφω ανεπιφύλακτα τη θέση του καθηγητή Peri. Ο εθνικισμός χωρίς καμιά πλέον αμφιβολία και χωρίς οποιαδήποτε επιφύλαξη είναι επικίνδυνος για τη διανοητική υγεία λαών και ατόμων.
Στην Ευρώπη, η μόνη χώρα που διακηρύττει επίσημα στο προοίμιο του Συντάγματός της (1982), ότι ο εθνικισμός αποτελεί την επίσημη κρατική ιδεολογία της είναι η Τουρκία. Μπορεί άλλες χώρες της γειτονιάς μας να μη διακηρύσσουν ότι ασπάζονται τον εθνικισμό ως επίσημη ιδεολογία τους, όμως η εθνικιστική πανώλης ενδημεί στις περισσότερες χώρες των Βαλκανίων και χρησιμοποιείται πονηρά και σκόπιμα, ανάλογα με τις περιστάσεις, από τους πολιτικούς ηγέτες αυτών των χωρών για να αποπροσανατολίζει τους λαούς από ζωτικά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα και άλλες δυσλειτουργίες του κράτους. Πρόσφατα η πολιτική ηγεσία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας (κατά τη συνταγματική επωνυμία της) έδωσε ένα πλούσιο «ρεσιτάλ» εθνικιστικής φρενίτιδας φθάνοντας ως την έσχατη γελοιότητα, διεθνώς υποθέτω. Η φιλοξενία στα Σκόπια του φυλάρχου από το Πακιστάν ή κάπου απ’ την περιοχή, που ισχυρίζεται ότι είναι απόγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η υποδοχή στο αεροδρόμιο από ‘μασκαρεμένους’ αρχαίους Μακεδόνες, και όλα αυτά, προκειμένου να ενισχύσουν το σαθρό μύθο της εθνικιστικής τους φαντασίωσης περί κατ’ ευθείαν καταγωγής από τους αρχαίους Μακεδόνες…. Η Σερβία, υπό τον Μιλόσεβιτς, καθοδηγούμενη από τον φαντασιακό μύθο ενός μεγάλου και κυρίαρχου σερβικού έθνους, ενθάρρυνε τον Καράτζιτς και τον Μλάντιτς, κατηγορούμενους σήμερα για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο αιματοκύλισμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Υπήρξε επίσης ο μόνος υπεύθυνος για τη συρρίκνωση της επικράτειας της χώρας του μετά την απώλεια του Κοσσυφοπεδίου για τη Σερβία. Η χώρα μας δυστυχώς, παρά την πολιτισμική πρόοδο που έχει κάνει, παρά την ενεργό συμμετοχή της από το 1981 και μετά στις διαδικασίες ενοποίησης της Ευρώπης, εντούτοις, δεν τολμά να συλλαβίσει ορισμένες αναγκαίες αλήθειες, εξαρτημένη από εθνικιστικές φαντασιώσεις, που προκαλούν αγκυλώσεις στο συλλογικό τρόπο σκέψης μας. Η πεισματική άρνηση της επίσημης Ελλάδας να αποδεχθεί την πραγματικότητα πως σε τούτο τον τόπο ζουν και Έλληνες, που αυτοπροσδιορίζονται ως Μακεδόνες σλαβικής ταυτότητας, ότι υπάρχει μια γλώσσα, διεθνώς αναγνωρισμένη και διδασκόμενη σε αρκετά πανεπιστήμια κύρους, που είναι γνωστή ως μακεδονική γλώσσα και ανήκει στην οικογένεια των νοτιοσλαβικών γλωσσών. Η φοβία της επίσημης Ελλάδας να αναγνωρίσει πως εντός της επικράτειάς της υπάρχουν Έλληνες που αυτοπροσδιορίζονται εθνοτικά ως Τούρκοι, χωρίς με τούτο να καθίστανται εκ των προτέρων εθνικά ύποπτοι, έχει αναδείξει την Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, παραβάτη διατάξεων της νομοθεσίας που ισχύει στη χώρα. Και επιτέλους, αξίζει να τονισθεί για άλλη μια φορά, πως το επίσημο ελληνικό κράτος, επί κυβερνήσεως Παπάγου, κατά τη δεκαετία του πενήντα, είχε υποχρεώσει όλους τους Μουσουλμάνους της Θράκης να δεχθούν την τουρκική ταυτότητα, βιάζοντας συχνά τη βούλησή τους και αδιαφορώντας για τη φυλετική καταγωγή τους!
Είμαι πεπεισμένος ότι η συλλογική διανοητική νόσος του εθνικισμού, είτε αφορά την Ελλάδα, είτε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου, μαρτυρεί έλλειψη παιδείας και πολιτισμική φτώχεια….
Η κρατική εξουσία χάριν της εθνικής συνοχής επιστρατεύει συχνά μεθόδους προπαγάνδας, για να στηρίξει το πλέγμα των μύθων που συνδέονται με την ιδέα του έθνους και των εθνικών αξιών. Στα πλαίσια αυτά καλλιεργούνται ένα σωρό συνήθως αβάσιμες προκαταλήψεις έναντι άλλων λαών, που χαρακτηρίζονται σαν προαιώνιοι εχθροί. Το μάθημα της ιστορίας στα πλαίσια της βασικής εκπαίδευσης είναι το κύριο όχημα αυτής της «εθνικής» προπαγάνδας. Στον τόπο μας, ιδίως παλιότερα, η διδακτική της ιστορίας στο σχολείο, ήταν το θύμα απαράδεκτης κακοποίησης πάνω σ’ ένα προκρούστειο κρεβάτι και μεταλλασσόταν σε προπαγάνδα εθνικής μυθολογίας. Σήμερα στα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας υπάρχουν αρκετές αναλαμπές φωτός που αποδυναμώνουν το σκότος των εθνικιστικών ανοησιών. Παρόλα αυτά δεν σημαίνει πως οι σύγχρονοι Έλληνες έχουμε απαλλαγεί από τις αγκυλώσεις των γελοίων εμμονών περί «ανάδελφου έθνους», περί δήθεν μιας υποχθόνιας παγκόσμιας συνωμοσίας με σκοπό να εξανδραποδισθούμε ή στην πιο ήπια μορφή του σκοτεινού σχεδίου να αλλοτριωθούμε και από Έλληνες να γίνουμε «γραικύλοι», όπως ανέφερε συχνά στους κενούς νοήματος, αλλά στεντόρειους λόγους του ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης.
Ο πειρασμός του εθνικισμού στην εκπαίδευση παραμένει ένας ορατός κίνδυνος δυστυχώς. Δεν μπορεί να λησμονηθεί η περιπέτεια του εγχειριδίου της Ιστορίας για την έκτη Δημοτικού2. Όλος ο θόρυβος κατά του συγκεκριμένου διδακτικού βιβλίου είχε δημιουργηθεί γιατί θεωρήθηκε ότι παρέκκλινε από τον καθιερωμένο τρόπο εξιστόρησης ορισμένων συμβάντων που σχετίζονται με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στοίχισε εν πολλοίς την εκλογή στη Βουλή της κυρίας Γιαννάκου, ενώ η απόσυρσή του υπήρξε η πρώτη «γενναία» πολιτική απόφαση του κ. Ευρυπίδη Στυλιανίδη ως υπουργού Παιδείας. Η πραγματικότητα, κατά τη γνώμη μου είναι αλλού. Κάποιες εξιστορήσεις της νεότερης ιστορίας μας, στο εγχειρίδιο τούτο, είχαν απεκδυθεί από την επιρροή του μανιχαϊσμού, που θέλει ο κόσμος να παραμένει μοιρασμένος σε δικούς μας και εχθρούς, χωρίς προοπτική ανατροπής της κατάστασης χάριν της φιλίας και της αμοιβαίας κατανόησης. Και μια τέτοια πρόταση κατανόησης των ιστορικών γεγονότων, που είναι νωπά ακόμα δεν άρεσε σε πολλούς.
Πριν λίγο καιρό διάβασα μια συνέντευξη του κ. Ελευθερίου Γείτονα, γενικού διευθυντή των Εκπαιδευτηρίων Γείτονα στην Αθήνα. Συγκράτησα στη μνήμη μου την επισήμανση του έμπειρου παιδαγωγού ότι στα παιδιά του Δημοτικού ορισμένα μαθήματα θα πρέπει να διδάσκονται κατά τρόπο συναφή προς τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις του παιδιού. Ένα παιδί της ορεινής Ροδόπης λόγου χάρη δεν είναι δυνατό να έχει τα ίδια ενδιαφέροντα και τις ίδιες παραστάσεις μ’ ένα παιδί του κέντρου της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης. Ένα παιδί που ζει και μεγαλώνει σ’ ένα αγροτικό περιβάλλον σίγουρα κεντρίζεται από προκλήσεις διαφορετικές από εκείνες που μπορεί να διεγείρουν το ενδιαφέρον ενός παιδιού που μεγαλώνει σ’ ένα περιβάλλον έντονα αστικό. Η Ελλάδα, παρά τη μικρή της έκταση, διαθέτει ποικιλία πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, ενώ η νεότερη ιδίως ιστορία στα διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα του τόπου μας διαθέτει το δικό της πλούτο.. Λόγου χάρη η Θράκη ενσωματώθηκε ειρηνικά στην ελληνική επικράτεια το 1922 και τούτο επιτεύχθηκε μετά από άτυπο δημοψήφισμα που έγινε υπό τη συμμαχική διοίκηση (γαλλική για την ακρίβεια) της περιοχής κατά το οποίο η μεγάλη πλειοψηφία των Θρακιωτών επέλεξε ένωση με την Ελλάδα. Τότε, την πλειοψηφία των κατοίκων αποτελούσαν οι Μουσουλμάνοι. Νομίζω πως τούτο το σημαντικό περιστατικό δεν γίνεται όσο θα έπρεπε γνωστό ιδίως στις επετείους της «ένωσης της Δυτικής Θράκης με την Ελλάδα».
Κάποια στιγμή πριν λίγα χρόνια, μια δασκάλα σε μειονοτικό χωριό του ορεινού Έβρου, προγραμμάτισε γιορτή στο σχολείο με τους μικρούς μαθητές της. Τους είπε να φέρουν τοπικές ενδυμασίες, ώστε να δοθεί το αναγκαίο «εθνικό» χρώμα στην εκδήλωση. Συνομιλώντας μαζί της μου εξέφρασε την κατάπληξή της, γιατί οι μικροί μαθητές έφεραν ενδυμασίες που δεν είχαν καμιά σχέση με «τσολιαδάκια» και «αμαλίες», αλλά παρέπεμπαν στο οθωμανικό παρελθόν του τόπου. Δυστυχώς, πριν αναλάβει τα καθήκοντά της η καλή δασκάλα, είναι ολοφάνερο πως δεν είχε ενημερωθεί σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα του ελλαδικού χώρου, ιδίως στην ελληνική Θράκη. Κανένας δεν της είπε, ούτε φρόντισε να το πληροφορηθεί η ίδια, πως η φουστανέλα καθιερώθηκε σαν «εθνική» ενδυμασία των Ελλήνων ‘εκ των άνω’, όταν το 1835 ο βασιλέας Όθων την επέλεξε ως ένδυμα της αυλής του και ότι η πραγματικότητα ελάχιστα συνηγορεί υπέρ της φουστανέλας σαν ελληνικής τυπικής «εθνικής» ενδυμασίας. Δεν πρόσεξε ποτέ η καλή εκπαιδευτικός τα σαλβάρια στις ποντιακές ενδυμασίες των γυναικών, που είναι όμοια με όλες σχεδόν τις ενδυμασίες γυναικών της Ανατολίας και της Μικράς Ασίας, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και φυλετικής καταγωγής; Ανέφερα σκόπιμα την περίπτωση των ποντιακών γυναικείων ενδυμασιών, γιατί δυστυχώς, δεν είναι λίγοι οι Πόντιοι που κομπάζουν, συχνά με περισσήν ύβρη, για την δήθεν αμόλυντη ελληνικότητά τους….
Με θλίψη πληροφορήθηκα από τον τύπο της Θράκης, όσα συνέβησαν στο Μεγάλο Δέρειο την 28η Οκτωβρίου. Εθνικιστικοί κύκλοι από όλη την Ελλάδα επιχείρησαν να κάνουν στο ορεινό χωριό του Έβρου προκλητικά φανερή την παρουσία τους, στο πλευρό δήθεν κατ’ αυτούς της δασκάλας που υπηρετεί εκεί και κατά ποίων, αναρωτιέμαι! Κανένας δεν μπορεί και δεν νομιμοποιείται να αμφισβητήσει το γεγονός ότι το Μεγάλο Δέρειο είναι ένα ακριτικό ελληνικό χωριό. Αλλά κανένας δεν νομιμοποιείται να προκαλέσει τους Μουσουλμάνους κατοίκους τούτου του χωριού με εθνικιστικές πομφόλυγες. Η Θράκη ανήκει το ίδιο στους Χριστιανούς κατοίκους της, όσο και στους Μουσουλμάνους. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με πολίτες τόσο Χριστιανούς, όσο και Μουσουλμάνους, όπως και Ισραηλίτες. Η Ελλάδα έχει έναν πλούτο πολιτισμού υπέροχο και κανένας δεν δικαιούται, χάριν και στο όνομα οποιασδήποτε φαντασίωσης να τον καταστρέψει προκειμένου η χώρα να ομογενοποιηθεί ή να καθαρθεί από δήθεν ξένα φυλετικώς στοιχεία, όπως έχει συμβεί σε άλλες εποχές.
Αξίζει να θυμηθούμε όλοι και ιδίως όσοι κατ’ επάγγελμα πατριδοκάπηλοι συνέρευσαν στο Μεγάλο Δέρειο στις 28 Οκτωβρίου 2008, ότι ο πρώτος ανώτερος αξιωματικός που σκοτώθηκε στο αλβανικό μέτωπο το 1940 ήταν ο Συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, Ισραηλίτης στο θρήσκευμα. Πολλοί Θρακιώτες Μουσουλμάνοι, ως απλοί στρατιώτες κατά τον πόλεμο του 1940, είτε άφησαν τα κόκκαλά τους στα βουνά του μετώπου κατά των Ιταλών, είτε ακρωτηριάστηκαν, είτε τραυματίστηκαν, όπως και τόσοι Χριστιανοί συμπατριώτες τους που στρατεύτηκαν για να αντιμετωπίσουν τον εισβολέα της κοινής πατρίδας.
Ο εθνικισμός θα πρέπει να εξοβελισθεί από την εκπαίδευση που παρέχει το ελληνικό κράτος στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο, αλλά και στο Λύκειο. Η διδακτική της ιστορίας, ιδίως στη βασική εκπαίδευση θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να εμπνέεται έμπρακτα από το υπέροχο λόγιο του Διονυσίου Σολωμού, ότι ‘το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές’. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχει ενεργά, ή οφείλει με βάση συμβατικές και πολιτικές δεσμεύσεις να συμμετέχει, στην ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η εκπαίδευση ως φορέας της λαϊκής παιδείας και πυρήνας της πολιτιστικής καλλιέργειας των παιδιών και των νέων, και όχι μόνο, αντί του εθνικισμού ως διχαστικής ιδεολογίας των λαών, θα όφειλε να μεταδίδει την αναγκαία καλλιέργεια ενός καινούργιου σε ήθος πατριωτισμού, του συνταγματικού πατριωτισμού. Θα όφειλε να εμπνέει στους μαθητές και σε όλους τους κατοίκους αυτής της χώρας την κοινωνική αλληλεγγύη, χωρίς προαπαιτούμενα και διακρίσεις. Θα όφειλε σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποίησης, η εκπαίδευση, διαφυλάσσοντας την πολιτιστική ιδιοπροσωπεία των κατοίκων της Ελλάδος, χωρίς ισοπεδώσεις και διανοητικές ή ψυχολογικές «εθνοκαθάρσεις» να καλλιεργεί τη συνείδηση του Ευρωπαίου και του Οικουμενικού Πολίτη. Άλλωστε η μελέτη της αρχαίας ελληνικής σκέψης και ιστορίας συνηγορεί υπέρ αυτής της πρότασης. Οι Έλληνες στην αρχαιότητα ήταν πολίτες του κόσμου, ενώ δυστυχώς στη σύγχρονοι εποχή έχομε καταντήσει μίζεροι επαρχιώτες της Ευρώπης και του Κόσμου. Μας αξίζει να αποβάλλουμε την πολιτιστική μιζέρια από την ψυχή μας. Η εκπαίδευση, οι δασκάλες και οι δάσκαλοι έχουν το βαρύ φορτίο να μας απαλλάξουν ως χώρα από τον επαρχιωτισμό, που στ’ αλήθεια κρίμα, αλλά μας χαρακτηρίζει.
1. Τα μιμίδια αποτελούν θεμελιώδεις μονάδες-φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς (τραγούδια, τρόποι συμπεριφοράς, μόδα, επιστημονικές ιδέες, θρησκευτικές πεποιθήσεις, δοξασίες, κ.λπ.), οι οποίες μεταδίδονται από τον ένα εγκέφαλο στο άλλο. Ο όρος εισήχθη από τον κοινωνιοβιολόγο Richard Dawkins το 1976. κατ' αναλογία προς το γονίδιο, τη βασική μονάδα γενετικής πληροφορίας. Ο πολιτισμός εξελίσσεται και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα γονίδια στο φυσικό κόσμο. Τα μιμίδια δεν κληρονομούνται μέσω του αίματος αλλά μέσω της επικοινωνίας, των εθίμων, της γλώσσας, της κουλτούρας γενικότερα, από τα γηραιότερα προς τα νεότερα μέλη κάθε κοινωνίας. (Λήμμα από την Βιβκιπαίδεια). Πέραν των παραπάνω τρόπων μετάδοσης των μιμιδίων, αυτά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και μέσω προπαγάνδας της εκάστοτε κρατούσας κρατικής ιδεολογίας, θεματοφύλακα του έθνους.
2. Συγγραφείς του οι Μ. Ρεπούση, Χ. Ανδρεάδου, Α. Πουταχίδης και Α. Τσίβας.
Τεύχος 42
Δεκέμβριος 2008
ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΔΟΥΔΟΣ
Συγγραφέας και Δικηγόρος
g_doudos@yahoo.com
ΣΕ PDF ΜΟΡΦΗ ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ
Ο εθνικισμός όταν εμφανίστηκε στο ευρωπαϊκό προσκήνιο των ιδεών προς το τέλος του 18ου αιώνα, αναδείχθηκε ως ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό όργανο για την κατάλυση των αυταρχικών πολυεθνικών αυτοκρατοριών που μοιράζονταν τα εδάφη της Ευρώπης, καταδυναστεύοντας τους λαούς της. Επίσης, αποτέλεσε όχημα για την προώθηση των δημοκρατικών και φιλελεύθερων ιδεών, αναιρώντας τον σκοταδισμό σε όλες τις εκφάνσεις του. Η δυναμική του εθνικισμού ταυτίστηκε μεταξύ των άλλων με τη δυναμική της αστικής τάξης, η οποία ανέλαβε πρωτοβουλίες για την αναδιαμόρφωση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών πραγμάτων κατ’ αρχάς στην Ευρώπη και λίγο αργότερα στη βόρεια Αμερική. Ο εθνικισμός και οι δημοκρατικές φιλελεύθερες ιδέες συνέβαλαν στην επικράτηση της νεοτερικότητας έναντι της συντηρητικής αγκύλωσης που χαρακτήριζε τα απολυταρχικά καθεστώτα των πολυεθνικών μοναρχιών, ενώ προκάλεσαν βαθειές ρωγμές στις κατεστημένες δομές των κοινωνιών της Ευρώπης. Στα πλαίσια αυτών των ανατροπών δόθηκε η ευκαιρία να κάνουν έστω αμυδρά αισθητή την παρουσία τους τάξεις της κοινωνίας, που όπως το προλεταριάτο και οι κολλήγοι, βρίσκονταν «υπό απαγόρευση».
Ο Giuseppe Manzini (1805-1872), ένθερμος υποστηρικτής της «αρχής των εθνοτήτων» και για μερικούς ο «πατέρας» αυτής της αρχής, είχε διατυπώσει τη θέση, ότι υπέρτατη αποστολή κάθε έθνους ήταν η αποτίναξη του ζυγού του. Ότι κάθε έθνος όφειλε να διεκδικεί την ελευθερία και την ανεξαρτησία του, εφόσον αυτή είναι η φυσική ή θεϊκή ισορροπία των πραγμάτων. Παράλληλα, μιλούσε για μια ένωση ελεύθερων και ίσων ανθρώπων, που σχετίζονται μεταξύ τους με αδελφική ομόνοια. Η «αρχή των εθνοτήτων», υπήρξε καρπός των εν γένει ζυμώσεων του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού. Η Γαλλική Επανάσταση υιοθέτησε τον εθνικισμό και συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση του νέου πολιτικού χάρτη της Ευρώπης.
Με το πέρασμα των ετών ο εθνικισμός αποκάλυψε τη χθόνια πλευρά του. Αποδείχθηκε πως αυτή η ιδεολογία κυοφορούσε ένα απρόβλεπτων διαστάσεων καταστροφικό «βουβό κύμα», που γέννησε το Ρατσισμό και στη συνέχεια τον Φασισμό και το Ναζισμό. Όλη η Ευρώπη πληγώθηκε μέχρι θανάτου εξαιτίας του εθνικισμού και των παραγώγων του. Όπως άλλοτε οι φοβερές επιδημίες πανώλης και τύφου έσπερναν το θάνατο στους λαούς που έπλητταν, ο εθνικισμός υπήρξε η βασική αιτία των δύο μεγάλων παγκόσμιων πολέμων, πρώτου και δευτέρου. Ιδίως στα Βαλκάνια, οι λαοί του υπήρξαν θύτες και θύματα μιας ανελέητης αλληλοεξόντωσης μεταξύ τους. Ένα από τα πλέον τραγικά επακόλουθα του εθνικισμού σε όλη την Ευρώπη, με ιδιαίτερα σκοτεινό προσωπείο στην περιοχή μας υπήρξαν οι εθνοκαθάρσεις. Με το μέτρο αυτό οι άνθρωποι αντιμετωπίζονταν σαν πράγματα, δίχως ψυχή και αισθήματα και μετακινούνταν βίαια από τόπο σε τόπο, με σκοπό να επιτευχθεί σε συγκεκριμένες περιοχές, εθνική «καθαρότητα» στη σύνθεση του πληθυσμού.
Πολιτική εθνοκάθαρσης του ελλαδικού χώρου ενέπνευσε στον Ελευθέριο Βενιζέλο την επιλογή της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας μετά το 1922 και το τραγικό επακόλουθο της προσφυγιάς, τόσο εδώ, όσο και στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. Πολιτική εθνοκάθαρσης κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, υπήρξε η αποψίλωση της Μακεδονίας από χιλιάδες εντόπιους κατοίκους της, σλαβικής καταγωγής, που εξαναγκάσθηκαν οι πιο πολλοί απ’ αυτούς να καταφύγουν στη Βουλγαρία και είχε ως συνέπεια να αλλοιωθεί ριζικά η σύνθεση του πληθυσμού. Η εθνοκάθαρση υπήρξε η αιτία του φοβερού, εμφύλιου ουσιαστικά, πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, αλλά και της σερβικής τρομοκρατίας στο Κοσσυφοπέδιο, με κατάλοιπα ομαδικούς τάφους αθώων πολιτών και την καταγραφή εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας από όλους όσους είχαν εμπλακεί στο μακελειό, με βαρύνουσα την ευθύνη των Σέρβων, που χαρακτηρίζονται για το συλλογικό εγκλωβισμό τους σε εθνικιστικές φαντασιώσεις. Τέλος, η συνεχιζόμενη κατάτμηση της Κύπρου, είναι ο πικρός καρπός του εθνικιστικού οίστρου των ηγετών του κυπριακού λαού, Ελλήνων και Τούρκων, που έχουν καταφέρει να αλλοιώσουν και το φρόνημα του απλού λαού του νησιού. Η ελληνοκυπριακή πλευρά είχε δημιουργήσει τους περιβόητους θυλάκους στο βόρειο τμήμα του νησιού, όπου είχαν αποκλεισθεί οι πιο πολλοί Τουρκοκύπριοι, προετοιμάζοντας έτσι πολύ πριν από το 1974 τη σημερινή κατάσταση. Η ελληνοκυπριακή πλευρά επικρότησε ή έστω ανέχθηκε τους ομαδικούς τάφους των Τουρκοκυπρίων, που άνοιξαν ο Σαμψών και οι όμοιοί του. Οι ίδιοι κύκλοι αργότερα κατέλυσαν, όπως είναι γνωστό, τη συνταγματική τάξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, παρέχοντας νόμιμο έρεισμα, σύμφωνα με τη συνθήκη ίδρυσης του νησιωτικού κράτους, επέμβασης των τουρκικών δυνάμεων,. Το πιο τραγικό βέβαια όλης αυτής της κατάστασης είναι οι αγνοούμενοι της Κύπρου, Έλληνες και Τούρκοι, που παρά το πέρασμα του χρόνου παραμένουν αγνοούμενοι, βουβά θύματα του εθνικισμού και της πολιτικής των εθνοκαθάρσεων στη γειτονιά μας….
Τελικά ο εθνικισμός αποδείχθηκε μια καρικατούρα της αγάπης και της φροντίδας μας για τον γενέθλιο τόπο μας και του συναισθήματος αλληλεγγύης για τους συνανθρώπους μας, που σκορπά πόνο, γεννά εξαρτήσεις από φαντασιακά κατασκευάσματα, που οι κρατούντες μεριμνούν για τη μετάδοσή τους ως ‘μιμιδίων’1, μέσω ενός δικτύου προπαγάνδας με σκοπό την οικοδόμηση νοητών τειχών απομόνωσης κυρίως γειτονικών λαών μεταξύ τους ή διαφορετικών κοινοτήτων λόγω θρησκείας, γλώσσας ή καταγωγής που μοιράζονται με απόλυτα όμοιες αξιώσεις τον ίδιο τόπο. Γιατί θα πρέπει να ειπωθεί εμφαντικά, ότι ο εθνικισμός σ’ ένα προχωρημένο στάδιο ιδεολογικής εξέλιξης κατακρατεί στον πυρήνα του την πίστη περί της ανωτερότητας του δικού μας έθνους έναντι των υπολοίπων και ως επακόλουθο αυτής της φαντασίωσης καλλιεργείται ολοφάνερα ή σε λανθάνουσα μορφή ένας επεκτατισμός του ζωτικού χώρου του δικού μας έθνους, γενεσιουργός της κατάρας του πολέμου.
Το Σεπτέμβριο που πέρασε ο Massimo Peri, Ελληνιστής, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Padova, έδωσε την εξής απάντηση όταν ρωτήθηκε από Ελληνίδα δημοσιογράφο, πώς προσδιορίζει το περιεχόμενο της έννοιας της ελληνικότητας: «Την ελληνικότητα δεν την αναγνωρίζω ούτε ως αίσθημα, ούτε ως συνείδηση. Όπως η ιταλικότητα, η ισπανικότητα, η γερμανικότητα, η ελληνικότητα είναι ουσιαστικά ένα ιδεολόγημα εθνικιστικού χαρακτήρα, που μπορεί να συγκινούσε τον Περικλή Γιαννόπουλο, αλλά που κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε σαν όρο να τον καταργήσουμε για λόγους … διανοητικής υγιεινής». Προσυπογράφω ανεπιφύλακτα τη θέση του καθηγητή Peri. Ο εθνικισμός χωρίς καμιά πλέον αμφιβολία και χωρίς οποιαδήποτε επιφύλαξη είναι επικίνδυνος για τη διανοητική υγεία λαών και ατόμων.
Στην Ευρώπη, η μόνη χώρα που διακηρύττει επίσημα στο προοίμιο του Συντάγματός της (1982), ότι ο εθνικισμός αποτελεί την επίσημη κρατική ιδεολογία της είναι η Τουρκία. Μπορεί άλλες χώρες της γειτονιάς μας να μη διακηρύσσουν ότι ασπάζονται τον εθνικισμό ως επίσημη ιδεολογία τους, όμως η εθνικιστική πανώλης ενδημεί στις περισσότερες χώρες των Βαλκανίων και χρησιμοποιείται πονηρά και σκόπιμα, ανάλογα με τις περιστάσεις, από τους πολιτικούς ηγέτες αυτών των χωρών για να αποπροσανατολίζει τους λαούς από ζωτικά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα και άλλες δυσλειτουργίες του κράτους. Πρόσφατα η πολιτική ηγεσία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας (κατά τη συνταγματική επωνυμία της) έδωσε ένα πλούσιο «ρεσιτάλ» εθνικιστικής φρενίτιδας φθάνοντας ως την έσχατη γελοιότητα, διεθνώς υποθέτω. Η φιλοξενία στα Σκόπια του φυλάρχου από το Πακιστάν ή κάπου απ’ την περιοχή, που ισχυρίζεται ότι είναι απόγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η υποδοχή στο αεροδρόμιο από ‘μασκαρεμένους’ αρχαίους Μακεδόνες, και όλα αυτά, προκειμένου να ενισχύσουν το σαθρό μύθο της εθνικιστικής τους φαντασίωσης περί κατ’ ευθείαν καταγωγής από τους αρχαίους Μακεδόνες…. Η Σερβία, υπό τον Μιλόσεβιτς, καθοδηγούμενη από τον φαντασιακό μύθο ενός μεγάλου και κυρίαρχου σερβικού έθνους, ενθάρρυνε τον Καράτζιτς και τον Μλάντιτς, κατηγορούμενους σήμερα για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο αιματοκύλισμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Υπήρξε επίσης ο μόνος υπεύθυνος για τη συρρίκνωση της επικράτειας της χώρας του μετά την απώλεια του Κοσσυφοπεδίου για τη Σερβία. Η χώρα μας δυστυχώς, παρά την πολιτισμική πρόοδο που έχει κάνει, παρά την ενεργό συμμετοχή της από το 1981 και μετά στις διαδικασίες ενοποίησης της Ευρώπης, εντούτοις, δεν τολμά να συλλαβίσει ορισμένες αναγκαίες αλήθειες, εξαρτημένη από εθνικιστικές φαντασιώσεις, που προκαλούν αγκυλώσεις στο συλλογικό τρόπο σκέψης μας. Η πεισματική άρνηση της επίσημης Ελλάδας να αποδεχθεί την πραγματικότητα πως σε τούτο τον τόπο ζουν και Έλληνες, που αυτοπροσδιορίζονται ως Μακεδόνες σλαβικής ταυτότητας, ότι υπάρχει μια γλώσσα, διεθνώς αναγνωρισμένη και διδασκόμενη σε αρκετά πανεπιστήμια κύρους, που είναι γνωστή ως μακεδονική γλώσσα και ανήκει στην οικογένεια των νοτιοσλαβικών γλωσσών. Η φοβία της επίσημης Ελλάδας να αναγνωρίσει πως εντός της επικράτειάς της υπάρχουν Έλληνες που αυτοπροσδιορίζονται εθνοτικά ως Τούρκοι, χωρίς με τούτο να καθίστανται εκ των προτέρων εθνικά ύποπτοι, έχει αναδείξει την Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, παραβάτη διατάξεων της νομοθεσίας που ισχύει στη χώρα. Και επιτέλους, αξίζει να τονισθεί για άλλη μια φορά, πως το επίσημο ελληνικό κράτος, επί κυβερνήσεως Παπάγου, κατά τη δεκαετία του πενήντα, είχε υποχρεώσει όλους τους Μουσουλμάνους της Θράκης να δεχθούν την τουρκική ταυτότητα, βιάζοντας συχνά τη βούλησή τους και αδιαφορώντας για τη φυλετική καταγωγή τους!
Είμαι πεπεισμένος ότι η συλλογική διανοητική νόσος του εθνικισμού, είτε αφορά την Ελλάδα, είτε οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου, μαρτυρεί έλλειψη παιδείας και πολιτισμική φτώχεια….
Η κρατική εξουσία χάριν της εθνικής συνοχής επιστρατεύει συχνά μεθόδους προπαγάνδας, για να στηρίξει το πλέγμα των μύθων που συνδέονται με την ιδέα του έθνους και των εθνικών αξιών. Στα πλαίσια αυτά καλλιεργούνται ένα σωρό συνήθως αβάσιμες προκαταλήψεις έναντι άλλων λαών, που χαρακτηρίζονται σαν προαιώνιοι εχθροί. Το μάθημα της ιστορίας στα πλαίσια της βασικής εκπαίδευσης είναι το κύριο όχημα αυτής της «εθνικής» προπαγάνδας. Στον τόπο μας, ιδίως παλιότερα, η διδακτική της ιστορίας στο σχολείο, ήταν το θύμα απαράδεκτης κακοποίησης πάνω σ’ ένα προκρούστειο κρεβάτι και μεταλλασσόταν σε προπαγάνδα εθνικής μυθολογίας. Σήμερα στα σχολικά εγχειρίδια της ιστορίας υπάρχουν αρκετές αναλαμπές φωτός που αποδυναμώνουν το σκότος των εθνικιστικών ανοησιών. Παρόλα αυτά δεν σημαίνει πως οι σύγχρονοι Έλληνες έχουμε απαλλαγεί από τις αγκυλώσεις των γελοίων εμμονών περί «ανάδελφου έθνους», περί δήθεν μιας υποχθόνιας παγκόσμιας συνωμοσίας με σκοπό να εξανδραποδισθούμε ή στην πιο ήπια μορφή του σκοτεινού σχεδίου να αλλοτριωθούμε και από Έλληνες να γίνουμε «γραικύλοι», όπως ανέφερε συχνά στους κενούς νοήματος, αλλά στεντόρειους λόγους του ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης.
Ο πειρασμός του εθνικισμού στην εκπαίδευση παραμένει ένας ορατός κίνδυνος δυστυχώς. Δεν μπορεί να λησμονηθεί η περιπέτεια του εγχειριδίου της Ιστορίας για την έκτη Δημοτικού2. Όλος ο θόρυβος κατά του συγκεκριμένου διδακτικού βιβλίου είχε δημιουργηθεί γιατί θεωρήθηκε ότι παρέκκλινε από τον καθιερωμένο τρόπο εξιστόρησης ορισμένων συμβάντων που σχετίζονται με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στοίχισε εν πολλοίς την εκλογή στη Βουλή της κυρίας Γιαννάκου, ενώ η απόσυρσή του υπήρξε η πρώτη «γενναία» πολιτική απόφαση του κ. Ευρυπίδη Στυλιανίδη ως υπουργού Παιδείας. Η πραγματικότητα, κατά τη γνώμη μου είναι αλλού. Κάποιες εξιστορήσεις της νεότερης ιστορίας μας, στο εγχειρίδιο τούτο, είχαν απεκδυθεί από την επιρροή του μανιχαϊσμού, που θέλει ο κόσμος να παραμένει μοιρασμένος σε δικούς μας και εχθρούς, χωρίς προοπτική ανατροπής της κατάστασης χάριν της φιλίας και της αμοιβαίας κατανόησης. Και μια τέτοια πρόταση κατανόησης των ιστορικών γεγονότων, που είναι νωπά ακόμα δεν άρεσε σε πολλούς.
Πριν λίγο καιρό διάβασα μια συνέντευξη του κ. Ελευθερίου Γείτονα, γενικού διευθυντή των Εκπαιδευτηρίων Γείτονα στην Αθήνα. Συγκράτησα στη μνήμη μου την επισήμανση του έμπειρου παιδαγωγού ότι στα παιδιά του Δημοτικού ορισμένα μαθήματα θα πρέπει να διδάσκονται κατά τρόπο συναφή προς τις προσλαμβάνουσες παραστάσεις του παιδιού. Ένα παιδί της ορεινής Ροδόπης λόγου χάρη δεν είναι δυνατό να έχει τα ίδια ενδιαφέροντα και τις ίδιες παραστάσεις μ’ ένα παιδί του κέντρου της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης. Ένα παιδί που ζει και μεγαλώνει σ’ ένα αγροτικό περιβάλλον σίγουρα κεντρίζεται από προκλήσεις διαφορετικές από εκείνες που μπορεί να διεγείρουν το ενδιαφέρον ενός παιδιού που μεγαλώνει σ’ ένα περιβάλλον έντονα αστικό. Η Ελλάδα, παρά τη μικρή της έκταση, διαθέτει ποικιλία πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων, ενώ η νεότερη ιδίως ιστορία στα διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα του τόπου μας διαθέτει το δικό της πλούτο.. Λόγου χάρη η Θράκη ενσωματώθηκε ειρηνικά στην ελληνική επικράτεια το 1922 και τούτο επιτεύχθηκε μετά από άτυπο δημοψήφισμα που έγινε υπό τη συμμαχική διοίκηση (γαλλική για την ακρίβεια) της περιοχής κατά το οποίο η μεγάλη πλειοψηφία των Θρακιωτών επέλεξε ένωση με την Ελλάδα. Τότε, την πλειοψηφία των κατοίκων αποτελούσαν οι Μουσουλμάνοι. Νομίζω πως τούτο το σημαντικό περιστατικό δεν γίνεται όσο θα έπρεπε γνωστό ιδίως στις επετείους της «ένωσης της Δυτικής Θράκης με την Ελλάδα».
Κάποια στιγμή πριν λίγα χρόνια, μια δασκάλα σε μειονοτικό χωριό του ορεινού Έβρου, προγραμμάτισε γιορτή στο σχολείο με τους μικρούς μαθητές της. Τους είπε να φέρουν τοπικές ενδυμασίες, ώστε να δοθεί το αναγκαίο «εθνικό» χρώμα στην εκδήλωση. Συνομιλώντας μαζί της μου εξέφρασε την κατάπληξή της, γιατί οι μικροί μαθητές έφεραν ενδυμασίες που δεν είχαν καμιά σχέση με «τσολιαδάκια» και «αμαλίες», αλλά παρέπεμπαν στο οθωμανικό παρελθόν του τόπου. Δυστυχώς, πριν αναλάβει τα καθήκοντά της η καλή δασκάλα, είναι ολοφάνερο πως δεν είχε ενημερωθεί σχετικά με την πολυπολιτισμικότητα του ελλαδικού χώρου, ιδίως στην ελληνική Θράκη. Κανένας δεν της είπε, ούτε φρόντισε να το πληροφορηθεί η ίδια, πως η φουστανέλα καθιερώθηκε σαν «εθνική» ενδυμασία των Ελλήνων ‘εκ των άνω’, όταν το 1835 ο βασιλέας Όθων την επέλεξε ως ένδυμα της αυλής του και ότι η πραγματικότητα ελάχιστα συνηγορεί υπέρ της φουστανέλας σαν ελληνικής τυπικής «εθνικής» ενδυμασίας. Δεν πρόσεξε ποτέ η καλή εκπαιδευτικός τα σαλβάρια στις ποντιακές ενδυμασίες των γυναικών, που είναι όμοια με όλες σχεδόν τις ενδυμασίες γυναικών της Ανατολίας και της Μικράς Ασίας, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και φυλετικής καταγωγής; Ανέφερα σκόπιμα την περίπτωση των ποντιακών γυναικείων ενδυμασιών, γιατί δυστυχώς, δεν είναι λίγοι οι Πόντιοι που κομπάζουν, συχνά με περισσήν ύβρη, για την δήθεν αμόλυντη ελληνικότητά τους….
Με θλίψη πληροφορήθηκα από τον τύπο της Θράκης, όσα συνέβησαν στο Μεγάλο Δέρειο την 28η Οκτωβρίου. Εθνικιστικοί κύκλοι από όλη την Ελλάδα επιχείρησαν να κάνουν στο ορεινό χωριό του Έβρου προκλητικά φανερή την παρουσία τους, στο πλευρό δήθεν κατ’ αυτούς της δασκάλας που υπηρετεί εκεί και κατά ποίων, αναρωτιέμαι! Κανένας δεν μπορεί και δεν νομιμοποιείται να αμφισβητήσει το γεγονός ότι το Μεγάλο Δέρειο είναι ένα ακριτικό ελληνικό χωριό. Αλλά κανένας δεν νομιμοποιείται να προκαλέσει τους Μουσουλμάνους κατοίκους τούτου του χωριού με εθνικιστικές πομφόλυγες. Η Θράκη ανήκει το ίδιο στους Χριστιανούς κατοίκους της, όσο και στους Μουσουλμάνους. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με πολίτες τόσο Χριστιανούς, όσο και Μουσουλμάνους, όπως και Ισραηλίτες. Η Ελλάδα έχει έναν πλούτο πολιτισμού υπέροχο και κανένας δεν δικαιούται, χάριν και στο όνομα οποιασδήποτε φαντασίωσης να τον καταστρέψει προκειμένου η χώρα να ομογενοποιηθεί ή να καθαρθεί από δήθεν ξένα φυλετικώς στοιχεία, όπως έχει συμβεί σε άλλες εποχές.
Αξίζει να θυμηθούμε όλοι και ιδίως όσοι κατ’ επάγγελμα πατριδοκάπηλοι συνέρευσαν στο Μεγάλο Δέρειο στις 28 Οκτωβρίου 2008, ότι ο πρώτος ανώτερος αξιωματικός που σκοτώθηκε στο αλβανικό μέτωπο το 1940 ήταν ο Συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, Ισραηλίτης στο θρήσκευμα. Πολλοί Θρακιώτες Μουσουλμάνοι, ως απλοί στρατιώτες κατά τον πόλεμο του 1940, είτε άφησαν τα κόκκαλά τους στα βουνά του μετώπου κατά των Ιταλών, είτε ακρωτηριάστηκαν, είτε τραυματίστηκαν, όπως και τόσοι Χριστιανοί συμπατριώτες τους που στρατεύτηκαν για να αντιμετωπίσουν τον εισβολέα της κοινής πατρίδας.
Ο εθνικισμός θα πρέπει να εξοβελισθεί από την εκπαίδευση που παρέχει το ελληνικό κράτος στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο, αλλά και στο Λύκειο. Η διδακτική της ιστορίας, ιδίως στη βασική εκπαίδευση θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να εμπνέεται έμπρακτα από το υπέροχο λόγιο του Διονυσίου Σολωμού, ότι ‘το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι αληθές’. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμετέχει ενεργά, ή οφείλει με βάση συμβατικές και πολιτικές δεσμεύσεις να συμμετέχει, στην ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η εκπαίδευση ως φορέας της λαϊκής παιδείας και πυρήνας της πολιτιστικής καλλιέργειας των παιδιών και των νέων, και όχι μόνο, αντί του εθνικισμού ως διχαστικής ιδεολογίας των λαών, θα όφειλε να μεταδίδει την αναγκαία καλλιέργεια ενός καινούργιου σε ήθος πατριωτισμού, του συνταγματικού πατριωτισμού. Θα όφειλε να εμπνέει στους μαθητές και σε όλους τους κατοίκους αυτής της χώρας την κοινωνική αλληλεγγύη, χωρίς προαπαιτούμενα και διακρίσεις. Θα όφειλε σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποίησης, η εκπαίδευση, διαφυλάσσοντας την πολιτιστική ιδιοπροσωπεία των κατοίκων της Ελλάδος, χωρίς ισοπεδώσεις και διανοητικές ή ψυχολογικές «εθνοκαθάρσεις» να καλλιεργεί τη συνείδηση του Ευρωπαίου και του Οικουμενικού Πολίτη. Άλλωστε η μελέτη της αρχαίας ελληνικής σκέψης και ιστορίας συνηγορεί υπέρ αυτής της πρότασης. Οι Έλληνες στην αρχαιότητα ήταν πολίτες του κόσμου, ενώ δυστυχώς στη σύγχρονοι εποχή έχομε καταντήσει μίζεροι επαρχιώτες της Ευρώπης και του Κόσμου. Μας αξίζει να αποβάλλουμε την πολιτιστική μιζέρια από την ψυχή μας. Η εκπαίδευση, οι δασκάλες και οι δάσκαλοι έχουν το βαρύ φορτίο να μας απαλλάξουν ως χώρα από τον επαρχιωτισμό, που στ’ αλήθεια κρίμα, αλλά μας χαρακτηρίζει.
1. Τα μιμίδια αποτελούν θεμελιώδεις μονάδες-φορείς πολιτισμικής κληρονομιάς (τραγούδια, τρόποι συμπεριφοράς, μόδα, επιστημονικές ιδέες, θρησκευτικές πεποιθήσεις, δοξασίες, κ.λπ.), οι οποίες μεταδίδονται από τον ένα εγκέφαλο στο άλλο. Ο όρος εισήχθη από τον κοινωνιοβιολόγο Richard Dawkins το 1976. κατ' αναλογία προς το γονίδιο, τη βασική μονάδα γενετικής πληροφορίας. Ο πολιτισμός εξελίσσεται και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα γονίδια στο φυσικό κόσμο. Τα μιμίδια δεν κληρονομούνται μέσω του αίματος αλλά μέσω της επικοινωνίας, των εθίμων, της γλώσσας, της κουλτούρας γενικότερα, από τα γηραιότερα προς τα νεότερα μέλη κάθε κοινωνίας. (Λήμμα από την Βιβκιπαίδεια). Πέραν των παραπάνω τρόπων μετάδοσης των μιμιδίων, αυτά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και μέσω προπαγάνδας της εκάστοτε κρατούσας κρατικής ιδεολογίας, θεματοφύλακα του έθνους.
2. Συγγραφείς του οι Μ. Ρεπούση, Χ. Ανδρεάδου, Α. Πουταχίδης και Α. Τσίβας.
0 yorum:
Yorum Gönder